De behoefte aan actuele 3D Geo-informatie groeit. In het geodomein zijn we gewend te werken met 2D oftewel platte kaarten. Maar voor veel vraagstukken wordt een 3D weergave in toenemende mate gezien als een beter model om de werkelijkheid te begrijpen. Die werkelijkheid is tenslotte ook 3D. De vraagstukken beperken zich niet alleen tot stedelijk gebied. Denk bijvoorbeeld aan de zichtlijnen bij windmolens of de efficiënte plaatsing van zonnepanelen bij vraagstukken binnen de energietransitie. Een 3D model lijkt op de echte wereld en leidt daardoor tot betere communicatie en maakt completere analyses en voorspellingen mogelijk.
3D is al volop om ons heen. In navigatiesystemen, gaming of in de ontwerpwereld. Als overheid blijven we alleen een beetje achter. De huidige landelijk basiskaarten zijn bijvoorbeeld niet voorbereid op 3D toepassingen. 3D informatie, zoals de bouwinformatiemodellen van architecten en bouwbedrijven, wordt in overheidsprocessen weer “plat geslagen” voor gebruik en registratie. De geo-basisregistraties zijn niet meer bij de tijd en dat leidt tot inefficiënte bijhouden van overheidsgegevens.
Het Programma Totaal Driedimensionaal
Deze constatering is een van de belangrijke aanleidingen voor opstarten van het landelijke programma DISGeo, Doorontwikkeling in Samenhang – Geo-basisregistraties. Onze adviseur Gerlof de Haan is, namens de VNG, lid van het Team Geo-registratie. VNG is als vertegenwoordiger van de belangen van gemeenten, nauw betrokken bij de ontwikkelingen binnen DIS Geo en de Samenhangende Objectenregistratie.
Sinds maart 2020 heeft Gerlof de rol van programmaleider Spoor Samenhang, Verbreding en Borging binnen het Programma Totaal Driedimensionaal (T3D). De gemeenten en de VNG werken samen in dit programma aan structurele beschikbaarheid van actueel en betrouwbare 3D informatie over gebouwen, terreinen, wegen en water in Nederland.
Wat is precies jouw rol?
In het programma ben ik verantwoordelijk voor het spoor samenhang, verbreding en borging. Dat is een beetje een abstracte titel, maar het komt er op neer dat het mijn verantwoordelijkheid is dat alle gemeenten mee doen. Zij kunnen op termijn profiteren van de resultaten van het programma en gebruik maken van landelijke ontwikkelingen De 3 gemeenten die participeren in het programma, hebben al veel ervaring met het adhoc inwinnen, registreren en het gebruik van 3D geo-informatie. Maar ook zij lopen tegen het probleem aan dat er geen structureel proces is om in 3D bij te houden en dat het gebruik daardoor achter blijft. Ze gaan aan de slag met het ontwerpen en testen van een ontwerp voor een structureel 3D ketenproces. Daarbij moeten de gekozen oplossingsrichtingen geschikt zijn voor alle gemeenten én landelijk draagvlak hebben. Het is mijn rol om alle gemeenten en landelijke partijen te betrekken en actief betrokken te houden bij het programma.
Hoe werkt het programma Totaal Driedimensionaal?
Het programma bestaat uit drie inhoudelijke sporen; het inwinnen, registratie en het gebruik. De drie gemeenten zijn afzonderlijk verantwoordelijk voor één van deze inhoudelijke sporen en de VNG voor de samenhang (). De gemeenten moeten op zoek naar oplossingsrichtingen en standaarden die werken bij alle drie de gemeenten. En vervolgens ook nog schaalbaar zijn naar alle gemeenten. We bouwen daarbij voort op bestaande inzichten en voorbeelden. Denk daarbij aan het gebruik van bouwinformatiemodellen, landelijke standaarden voor het registreren van 3D modellen, virtuele stadsmodellen en SmartCity oplossingen. Het programma is bedoeld om vanuit projectmatige opgezette praktijkvoorbeelden te komen tot een samenhangend, efficiënt en beheersbaar ketenproces voor een landelijk 3D basismodel. Juist door gebruik te maken van praktische voorbeelden willen we een breed draagvlak creëren voor de uiteindelijke oplossingsrichting.
In de tweede fase van het programma, in 2021, is er daarom veel tijd ingeruimd voor het testen en valideren van oplossingsrichtingen in een leeromgeving voordat deze worden uitgewerkt tot een landelijke “standaard”. De eerste onderzoeksfase loopt tot eind 2020. Hier onderzoeken we wat we precies willen gaan beproeven en hoe de leeromgeving er uit moet zien. De laatste fase (2022) is bedoeld om de resultaten in ieder geval bij de drie grote gemeenten te implementeren.
Waarom is het zo belangrijk om als organisatie met 3D geo-informatie bezig te zijn?
3D geo-informatie is een extra dimensie aan de geo-informatievoorziening. Het biedt kansen om het gebruik van registraties te vereenvoudigen en beleid en dienstverlening te verbeteren. Het heeft gevolgen voor data, beheerprocessen, kennis en vaardigheden en techniek. Het werken met 2D én 3D, vraagt om een nieuwe benadering. Je wilt als organisatie niet 2 beheerprocessen naast elkaar in de lucht houden. De uitdaging is om vanuit één integraal beheerproces al het gebruik te ondersteunen.
Het programma T3D biedt op termijn standaarden en landelijke richtlijnen voor het inwinnen, registreren en gebruiken van 3D Geo-informatie. . Welk scenario en variant het beste past, is sterk afhankelijk van ambitieniveau en uitgangssituatie van de gemeente. Elke gemeente zal daarin zijn eigen afwegingen maken.
Wat kan een organisatie nu al doen?
3D geo-informatie is nooit een doel op zich. Het registreren gaat veranderen en op lange termijn kan dit structureel voordeel opleveren. Op korte termijn zijn daar investeringen voor nodig. De meerwaarde voor beleid en dienstverlening moet duidelijk zijn. Voor sommige toepassingen zal een “platte kaart” nog steeds voldoende zijn of beter werken. En soms zijn voorbeelden nodig om de meerwaarde van een 3D model inzichtelijk te maken. Het is dus zaak om het gesprek met alle betrokkenen: beheerders, gebruikers, management, op gang te brengen en op basis daarvan ambitieniveau te bepalen.
In ieder geval is het belangrijk om zicht te houden op de landelijke ontwikkelingen en de resultaten van het programma Totaal Driedimensionaal. Dat kan passief via de communicatiekanalen, maar ook actief door deel te nemen aan de gemeentelijke Klankbordgroep.
Ondertussen werken wij hard om in de komende 2,5 jaar concrete vooruitgang te boeken in structureel bijhouden en gebruiken van 3D Geo in Nederland.